Welkom bij het Circulair Loket
Het Circulair Loket is hét startpunt voor al je vragen over ondernemen met afval. Wanneer mag je reststromen wel of niet gebruiken en waar moet je zijn om dat geregeld te krijgen? Dien je vraag in en krijg gratis en vrijblijvend advies op maat in het omgaan met de soms ingewikkelde wet- en regelgeving die gepaard kan gaan met circulair ondernemen. Zo voorkom je een langdurige en kostbare zoektocht naar de juiste procedures en vergunningen, en hou je tijd over voordat waar je goed in bent: ondernemen en een positieve bijdrage leveren.
Stel je vraag aan het Circulair Loket via de knop hieronder.
Het Circulair Loket is hét startpunt voor al je vragen over ondernemen met afval. Wanneer mag je reststromen wel of niet gebruiken en waar moet je zijn om dat geregeld te krijgen? Dien je vraag in en krijg gratis en vrijblijvend advies op maat in het omgaan met de soms ingewikkelde wet- en regelgeving die gepaard kan gaan met circulair ondernemen. Zo voorkom je een langdurige en kostbare zoektocht naar de juiste procedures en vergunningen, en hou je tijd over voordat waar je goed in bent: ondernemen en een positieve bijdrage leveren.
voor wie?
Het Circulair Loket is voor ondernemers in regio Rotterdam die ondernemen met afval of dat willen gaan doen. Van startups tot MKB bedrijven en grotere organisaties: als je een ondernemer of organisatie bent die zich een weg probeert te banen in het woud van wetten en regels rondom ondernemen met reststromen, dan is het Circulair Loket voor jou!
met welke vragen kan je terecht bij het circulair loket?
Mag ik bier gebrouwen met regenwater verkopen? Zeepjes maken met olijfolie die over de datum is? Of falafel met de fruit- en groentepulp die aan het einde van de dag overblijft bij de sapbar om de hoek? Het is slechts een greep uit de vragen waar jij als ondernemer mee zou kunnen rondlopen – en ze zijn allemaal welkom.
Een vraag die je indient komt rechtstreeks terecht bij DCMR Milieudienst Rijnmond. Daar staat een specialist voor je klaar die jou persoonlijk verder kan helpen met, bijvoorbeeld, het vinden van de juiste vergunningen. Ben je eigenlijk nog niet bezig met vergunningen maar gewoon benieuwd naar wat er allemaal mogelijk is? Of ben je juist al lang voorbij dit stadium en op zoek naar advies over een ingewikkeldere situatie? Ook dan is je vraag welkom bij het Circulair Loket. Na indiening van de vraag krijg je te horen wat de verwachte doorlooptijd is. Deze is mede afhankelijk van de complexiteit van de vraag.
waarom een circulair loket?
Rotterdam heeft stevige ambities op het gebied van circulariteit; in 2030 moet het gebruik van grondstoffen zijn gehalveerd. Een belangrijke manier om dat doel te bereiken, is het benutten van ‘afval’ als grondstof. Echter: de wet- en regelgeving is nog ingesteld op een ‘lineaire’ economie, waarin materialen aan het einde van hun levensduur worden afgedankt. Het gebruik van afvalstoffen als grondstoffen is daardoor ingewikkeld en aan veel regels gebonden. Voor ondernemers betekent dat vaak een langdurige en kostbare zoektocht naar de juiste procedures en vergunningen. Erg zonde, want die tijd kunnen zij beter besteden aan dat waar zij goed in zijn: ondernemen en een positieve bijdrage leveren.
Daarom heeft Rotterdam, als eerste stad in Nederland, een Circulair Loket voor ondernemers geopend. Het Circulair Loket, tot stand gekomen door een samenwerking tussen gemeente Rotterdam en DCMR Milieudienst Rijnmond, geeft gratis en vrijblijvend advies op maat in het omgaan met ingewikkelde wet- en regelgeving. In deze unieke samenwerking helpt DCMR ondernemers in de regio Rotterdam met het verkrijgen van inzicht in de procedures die moeten worden doorlopen als je met ‘afval’ wil ondernemen. Tegelijkertijd maken de vragen die worden gesteld ook duidelijk tegen welke problemen ondernemers aanlopen. Deze kennis kan helpen bij het aanpassen van wet- en regelgeving. Zo wordt een belangrijke hobbel bij het realiseren van de circulaire economie in Rotterdam weggenomen.
- BlueBlocks
- SEMiLLA Sanitation
- Project SoylentBlue
- AnoukxVera
- Buurman
- Falafval
- Damen Shipyards
- Vet & Lazy
BlueBlocks
BlueBlocks: “Door het advies van de experts kunnen we nu gerichter op zoek naar een locatie voor onze circulaire fabriek”
Het Circulair Loket is de plek waar ondernemers terecht kunnen met hun vragen over het sluiten van kringlopen en het werken met reststromen en nieuwe grondstoffen. Raak je de weg kwijt in het web van regeltjes en vergunningen of vraag je je af met welke reststromen je nou wel of niet mag werken? Dan ben je bij het circulair loket aan het juiste adres. Marjanne Cuypers is één van de ondernemers, die bij het Circulair Loket een vraag indienden. Ze is druk bezig met het opschalen van haar bedrijf BlueBlocks. Waar moet je allemaal op letten als je een circulaire fabriek wilt neerzetten?
Wie ben je en wat doe je voor werk?
“Ik ben Marjanne Cuypers en oprichter van BlueBlocks. Wij ontwikkelen nieuwe biobased materialen en circulaire producten, die we voornamelijk van zeewier maken. Ons materiaal heet SeaWood, een houtachtig materiaal van zeewier gemengd met groene reststromen. Deze combinatie resulteert in een mooie houtige plaat, die in de bouw gebruikt kan worden voor binnenwanden en interieurtoepassingen zoals meubels en akoestische wandpanelen.”
Waarom besloot je aan te sluiten bij het online vragenuurtje van het Circulair Loket?
“Wij zijn bezig met het voorbereiden van een productielijn om SeaWood op grotere schaal te gaan produceren. Dat betekent grotere hoeveelheden zeewieren en reststromen, maar ook de noodzaak voor een nieuwe locatie. De vraag die wij in eerste instantie hadden is: welke vergunningen hebben we dan eigenlijk nodig? Waar moeten we rekening mee houden?
Uiteindelijk hebben we dit tijdens het vragenuurtje iets breder getrokken en bekeken waar je zoal rekening mee moet houden. De experts benadrukten dat je niet alleen naar de fabrieksruimte of de gebruikte stromen moet kijken, maar ook naar de geografische locatie van de productielijn: wie zijn de omwonenden en is er bijvoorbeeld een recreatiegebied in de buurt? Tijdens het verwerken van ons product is de geur van zeewier te ruiken. Dat is iets waar we rekening mee moeten houden.”
Is je vraag goed beantwoord?
“De antwoorden waren verhelderend en hebben ons goed geholpen. Het was fijn om tijdens het vragenuurtje echt even met iemand in gesprek te gaan die meedenkt, in plaats van gelijk doorverwezen te worden naar een databank.
De tip van de experts om rekening te houden met de omgeving en ervan bewust te zijn dat de productie erg locatieafhankelijk is, nemen we ter harte. Ook hebben de experts ons wegwijs gemaakt in het woud der vergunningen: hoe en waar we kunnen beginnen met zoeken. Als je net begint, weet je nog niet zo goed waar je moet zoeken of überhaupt wat je wilt zoeken.
Zo moet je bijvoorbeeld nadenken over de geluidsoverlast, die de aan- en afvoer van producten kunnen veroorzaken. Nu weten we dat we voor de vergunningen voor productie, geluid en het verwerken van reststromen kunnen kijken of er al andere bedrijven op een terrein zitten, die een vergunning hebben. Wellicht is het dan mogelijk om mee te varen op die vergunning.”
Welke stappen heb je sindsdien gemaakt?
“We zijn nu op zoek naar een geschikte locatie voor onze fabriek. Door het advies dat we hebben gekregen, kunnen we de randvoorwaarden vanuit vergunningen gelijk al meenemen in die zoektocht. Dit maakt dat we gerichtere vragen kunnen stellen aan de eigenaren van de locaties.
We houden er nu rekening mee dat we niet te dicht op een woonwijk willen zitten, in verband met de geur. Dat heeft invloed op de installaties die je moet gebruiken en de investeringen die je moet doen. Het is fijn dat we ons daar nu al bewust van zijn. Dat is ook een tip voor andere ondernemers die willen opschalen: kijk goed naar de implicaties die een specifieke locatie heeft.”
SEMiLLA Sanitation
Peter Scheer van SEMiLLA Sanitation: “Bij wie moet ik een vergunning aanvragen om urine en ontlasting als grondstof in te zetten voor voedselproductie?”
Het Circulair Loket is de plek waar ondernemers terecht kunnen met hun vragen over het sluiten van kringlopen en het werken met reststromen en nieuwe grondstoffen. Raak je de weg kwijt in het web van regeltjes en vergunningen of vraag je je af met welke reststromen je nou wel of niet mag werken? Dan ben je bij het circulair loket aan het juiste adres. Peter Scheer van SEMiLLA Sanitation is één van de ondernemers die bij het Circulair Loket een vraag indienden. Hij doet onderzoek naar het omzetten van poep en plas naar (grondstoffen voor) kunstmest en vraagt zich af bij wie hij moet aankloppen voor een vergunning om dat te doen.
Wie ben je en wat doe je voor werk?
“Ik ben Peter Scheer, oprichter van SEMiLLA Sanitation. Van origine ben ik tuinbouwkundige, expert in het telen van voedsel onder geconditioneerde omstandigheden. Ooit heb ik het concept ‘controlled growing’ uitgedacht en zo ben ik in contact gekomen met het Europees Ruimteagentschap (ESA). Zij vroegen mij mee te werken aan ruimtemissie Mars. Al 32 jaar wordt er onderzoek gedaan naar een zelfvoorzienende reisvoorziening voor deze ruimtemissie. Een zelfvoorzienendheid op basis van een ecosysteem; een moeras systeem. Dat systeem geeft namelijk precies aan wat voor organismen je nodig hebt om zuurstof te maken, CO2 om te zetten, nutriënten te winnen, en voedsel en water te maken. Ik heb tijdens dit onderzoek geleerd hoe je nutriënten kan winnen uit poep en plas en dit te recyclen naar drinkwater. Ik hield me vooral bezig met het halen van meststoffen uit urine en hoe je daar op een efficiënte manier voedsel op kan telen: met ledverlichting, controle van temperatuur, water, groei en licht.
Gaandeweg begon mijn geweten een beetje te knagen: ik vond het egoïstisch om dit voor slechts zes mensen te onderzoeken, terwijl er zoveel ellende is in de wereld. Dus ben ik me breder gaan verdiepen in die wereld. Ik heb een rondreis door Kenia gemaakt, scholen en het platteland bezocht en heb gekeken hoe de sanitatie er daar uitzag. Uiteindelijk kwam ik tot de conclusie dat ik echt ‘iets zelfvoorzienends’ moest opzetten in ontwikkelingslanden. Dat heb ik inmiddels gedaan in Kenia en Oeganda en daaruit is het bedrijf, SEMiLLA Sanitation, voortgekomen. In samenwerking met Nijhuis Saur Industries zijn we bezig met het omzetten van geel, grijs en zwart water en eigenlijk alle kleuren water, om dit water een nieuwe bestemming te geven. Ik ben daarin vooral bezig met het bedenken van concepten, technieken, en de businesscase. Technisch gezien is alles eigenlijk wel mogelijk, maar we moeten ons ook de vraag stellen hoe duur het bijvoorbeeld is om water schoon te maken, van de ene kleur naar de andere kleur.”
Waarom besloot je aan te sluiten bij het online vragenuurtje van het Circulair Loket?
“Er is op dit moment een wet die stelt dat je geen humaan afvalwater mag aanwenden voor voedselproductie, terwijl dat precies is wat ik wilde doen (en inmiddels ook heb gedaan): in de kelder BlueCity drie grondstoffen creëren vanuit humaan afvalwater. Urine bevat een hoge concentratie aan nutriënten en kan daarom als een bron dienen voor kunstmest. Hetzelfde geldt voor ontlasting. Op dit moment worden urine en ontlasting gezien als een afvalstof en kunnen daarom niet als kunstmest of als grondstof voor kunstmest gebruikt worden. Zonde, want uiteindelijk kan ieders lichaam 500 gram groente produceren door onze urine en ontlasting te gebruiken als meststoffen, en dat is dan ook waar ik naartoe wil. Daarvoor moet ik een vergunning of ontheffing aanvragen, maar hoe dat werkt en bij wie we daarvoor moeten zijn is een flinke uitzoekklus. En dat is nou net niet mijn sterke kant. Als er iets is wat ik over mezelf heb ontdekt in dit proces is het wel dat ik geen formulieren-man ben. Ik hoopte dat het loket mij daarin kon ondersteunen en de stappen voor mij kon omschrijven.”
Is je vraag goed beantwoord?
“Ik heb deels antwoord gekregen op mijn vraag. Door het Circulair Loket weet ik nu waar ik mij moet melden. De bal ligt nu weer bij mij van mij; ik moet actie ondernemen. Hopelijk kan het loket mij daarna weer helpen met duidelijk krijgen wat dan de volgende stap is.”
Welke stappen heb je sindsdien gemaakt?
“Uiteindelijk verwacht ik wel dat alles mogelijk is. We hebben al zoveel onderzoek gedaan, in onze uiteindelijke producten zit niks wat er niet in mag zitten. Ik heb drie jaar onderzoek gedaan met betrekking tot telen, en dat werkt: munt, bieslook, aardbeien. En tot nu toe heb ik er nog geen gekke bijwerkingen van gekregen haha.”
BlueCity Circular Water
In de kelder van BlueCity zijn inmiddels twee zit-toiletten, twee unisex urinoirs en 1 douche gebouwd om de verschillende sanitaire waterstromen gescheiden in te zamelen. BlueCity Circular Water is onderdeel van een onderzoek van Alliantie Waterkracht. Van oktober 2023 tot juli 2024 zullen zij data verzamelen en monitoren. Klik hier voor meer informatie over BlueCity Circular Water. Of kom langs in onze circulaire voorbeeldstad om het poepen en plassen van de toekomst zelf te ervaren.
Project SoylentBlue
Willem Flinterman van Project SoylentBlue: “Wat mag ik wel en niet doen met meelwormen?”
Het Circulair Loket is de plek waar ondernemers terecht kunnen met hun vragen over het sluiten van kringlopen en het werken met reststromen en nieuwe grondstoffen. Raak je de weg kwijt in het web van regeltjes en vergunningen of vraag je je af met welke reststromen je nou wel of niet mag werken? Dan ben je bij het circulair loket aan het juiste adres. Willem Flinterman is één van de ondernemers die bij het Circulair Loket een vraag indiende. Want wat mag je nou eigenlijk wel en niet doen met meelwormen? Jeanette Verdonk sprak in zijn idyllische tuin in Papendrecht met hem over zijn onderneming, zijn vraag aan het Circulair Loket en het antwoord.
Wie ben je en wat doe je voor werk?
“Ik ben Willem Flinterman en ik houd me bezig met mijn initiatief Project SoylentBlue. In dit project onderzoek ik de circulaire talenten van insecten en hoe we deze kunnen gebruiken in de circulaire economie. Zo werk ik bijvoorbeeld met meelwormen. Deze insecten kunnen ons goed van onze organische reststromen afhelpen.“
Van huis uit ben ik historicus. Na mijn promotie ben ik zelfstandig onderzoek gaan doen en daaruit is een interdisciplinaire onderzoekspraktijk ontstaan. Mijn focus is daarbij steeds meer verschoven van het verleden naar de toekomst. Als geëngageerd en activistisch ingesteld mens, voel ik me aangetrokken tot uitdagende en soms provocerende toekomstvragen, zoals: ‘kunnen we vuilnis omzetten in voeding?’ Het idee om iets met insecten te doen is ontstaan op het platteland buiten Berlijn, waar ik lange tijd woonde en de ruimte had om te experimenteren.
Terug in Nederland, kreeg ik van de gemeente Rotterdam een Citylab010-subsidie voor een pilot-project, de inrichting van een ecosysteem op buurtniveau met meelwormen. Het resultaat is worms@work. In Arboretum Pendrecht heb ik een eigen plek waar ik in de zomer seizoenen meelwormen kweek op een substraat van reststromen, zoals tomaatjes die van de plant zijn gevallen, tuinafval, maar ook oud brood van de mensen uit de buurt. In ruil daarvoor krijgen de inbrengers frass, oftewel meelwormenmest, een substantie die goed is voor alles wat bloeit en groeit. De meelwormen zijn gek op pompoen. Dat hebben ze binnen no-time (lees: een paar dagen) op. Dus heb je pompoenkontjes over? Mijn wormen eten het graag. Bij worms@work staat educatie, awareness en advies centraal. Maar ik wil ook testen of zoiets in het groot kan werken. Dag voedselverspilling, hallo duurzame proteïne.
Dit is nu mijn tweede seizoen hier in Arboretum Pendrecht. Ik zit hier alleen in de zomer. Meelwormen hebben het graag lekker warm, in de winter zou ik dus extra moeten bijstoken en dat is niet heel duurzaam. Verder organiseer ik activiteiten omtrent de meelwormen, bijvoorbeeld kookworkshops en ben ik in gesprek met een dierenwinkel die ze waarschijnlijk gaat verkopen. En zo is het cirkeltje weer rond.”
Waarom besloot je aan te sluiten bij het online vragenuurtje van het Circulair Loket?
“Ik hoorde over het Circulair Loket doordat ik werkzaam was in het BlueCity Lab. In die tijd was ik net begonnen met mijn onderzoek en had ik wel wat vragen waar ik alleen niet helemaal uitkwam of die veel tijd zouden kosten om uit te zoeken.”
Welke vraag had je en is deze vraag goed beantwoord?
“Ik, en veel mensen die met meelwormen of andere insecten willen werken in de circulaire economie, lopen tegen een wirwar van regel- en wetgeving aan. De regels zijn op dit moment erg aan het veranderen en daardoor is het overzicht een beetje zoek. Hoe ver zijn we nou eigenlijk? Vanuit verschillende hoeken komen tegenstrijdige geluiden. Mag je bijvoorbeeld meelwormen die gekweekt zijn op voedselresten verkopen voor menselijke consumptie? Dat is een vraag waar veel verschillende antwoorden op worden gegeven, ook vanuit de overheid. Er is zoveel gaande, dat het moeilijk te bepalen is wat de juridische norm is. Een grote behoefte ligt bij een bundeling van alle regelgeving die er op dit moment is. Er gebeurt al veel in de praktijk, maar komt dit wel overeen met de juridische normen?”
“Het was fijn dat ik bij het Circulair Loket mijn vraag kon stellen, dat heeft me wel echt verder geholpen.”
Welke stappen heb je sindsdien gemaakt?
“Aan het begin van deze circulaire reis is het fijn dat er mensen zijn aan wie je deze vraag kan stellen en dat ze dan ook op zoek gaan naar het antwoord. Ook als het antwoord niet voor de hand liggend is: het helpt met het maken van de beste keuzes. Nu zit ik hier in Pendrecht, maar toen ik mijn vraag indiende was ik nog niet zo ver. Toen was ik nog bezig met onderzoek doen in BlueCity. In het BlueCity Lab was ik bezig met het koppelen van insecten aan reststromen. Niet alleen organische reststromen, maar ook on-organische reststromen zoals verschillende kunststofsoorten. Dit, en de vragen die daarbij hoorden, bleken heel complex: vragen die het ondernemen overstijgen en ook ethisch van aard zijn. Nu ben ik meer in een fase van concreet doen en heb ik me toegespitst op het werken met organische materialen.”
AnoukxVera
“Wij zijn AnoukxVera, een ontwerpstudio opgericht door Anouk van de Sande en Vera dePont in 2015. Wij zijn met onze studio gevestigd in De Wasserij, een broedplaats voor innovatieve mode in Rotterdam. Onze projecten balanceren tussen mode en interieur en hebben vaak een humoristisch en grafisch handschrift. Vaak ontfermen we ons over het hele proces. Dit betekent dat we ook verantwoordelijk zijn voor de fotografie en het grafisch vormgeven van onze projecten.
De reststroom die we op dit moment verwerken bestaat voornamelijk uit snijresten van zeil afkomstig van een lokale zeilmakerij. Dit materiaal is zo goed als nieuw en dus de moeite waard om een herbestemming te geven. Daarnaast verwerken we ook misprints en miskleuringen uit de textielindustrie. Ook zijn we aan het onderzoeken of we kunnen werken met oude sjorbanden. Deze worden vaak eenmalig ingezet op de bouwplaats. Het in kaart brengen van lokaal snijafval vinden we interessant omdat dit een onaangetaste en reeds aanwezige grondstof is zonder toepassing.”
Buurman
“Mijn naam is Liv Kooijmans en ik ben de directeur van Buurman Rotterdam, de circulaire bouwmarkt in Rotterdam gevestigd in de Keilewerf. Buurman staat voor lokaal hergebruik. In onze bouwmarkt haal je gebruikte bouwmaterialen en Rotterdams stadshout. Stadse bomen worden om verschillende redenen gekapt en gaan normaal gesproken de versnipperaar in, maar Buurman maakt er prachtige planken van. Wij zagen, drogen en verkopen dit mooie hout. Onze bouwmaterialen krijgen we binnen van particulieren, tentoonstellingsbouwers, aannemers, slopers, producenten en meubelmakers en verzamelen we voor zo’n 80% lokaal.
In onze werkplaats kunnen Rotterdammers ook een cursus of workshop meubelmaken volgen en leer je hoe je hout een tweede leven kan geven. Ook voor het huren van een werkbank kun je terecht bij Buurman. Wij zorgen ervoor dat bouwmaterialen als hoogwaardige grondstof worden behandeld in plaats van als afval. Het sluiten van materiaalkringlopen is een kwestie van dóen!
Falafel
“Mijn naam is Ayuk Bakia. Samen met mijn compagnon Scifo Minnaard willen we laten zien en proeven dat veel voedselafval eigenlijk geen échte afval is. Met FALAFVAL maken we, zoals de naam al zegt, falafel van groente-afval. Dit doen we van de buitenbeentjes; groenten die normaliter in de prullenbak worden gegooid of minder hoogwaardig verwerkt worden.
Wereldwijd wordt een derde van het geproduceerde voedsel weggegooid. Deze mega verspilling is niet alleen zonde, maar het kost ons ook belangrijke grondstoffen, zoals vruchtbaar land, water, arbeid en energie.
De groente-reststromen die wij gebruiken zijn voornamelijk paprika, knoflook, ui en bonen. We halen deze groente vrij vroeg uit de voedselketen en brengen het naar onze keuken in BlueCity. Deze groenten krijgen we rechtstreeks aangeleverd van de producenten en telers. We leveren onze falafel aan horeca. Maar we verzorgen ook graag events met duurzame catering. Elke zaterdag kan je onze falafel proeven bij onze foodtruck op de Rotterdamse Oogst Markt op Noordplein.”
Damen Shipyards
“Mijn naam is Dewi Wesselman en ik ben industrieel ontwerper bij Damen Shipyards. Damen Shipyards is een Nederlands scheepsbouwbedrijf met meer dan dertig werkmaatschappijen in binnen- en buitenland en zo’n 12.000 werknemers. Met vestigingen in Gorinchem, Schiedam en Hardinxveld-Giessendam.
Ik houd me bezig met het ontwerpen van ferries en kijk hoe we duurzaamheid en voornamelijk circulariteit kunnen meenemen in het ontwerpproces. Damen Shipyards heeft de ambitie om de meest duurzame scheepsbouwer ter wereld te worden. We gebruiken nu al oude banden van trucks als stootkussens en onderzoeken hoe we plastic kunnen vervangen door gerecycled plastic. Ook verkopen we onze afvalstromen zoals hout, staal en aluminium, deze worden vervolgens door andere partijen weer gebruikt.”
Vet & Lazy
“Mijn naam is Ruben Krommenhoek en ik ben eigenaar van de Vet & Lazy speciaalbier brouwerij. Onze missie is lekker bier maken, maar we werken ook aan zoveel mogelijk circulair.
In BlueCity zijn we in 2015 onze brouwerij gestart. We willen een spin in het web zijn waar we lijntjes trekken met zoveel mogelijk ondernemers in BlueCity. Daarmee bedoel ik dat we afvalstromen gebruiken van andere ondernemers, en onze afvalstromen ook weer aan hun geven. Zo geven we bijvoorbeeld ons bierbostel, wat altijd overblijft als reststroom van het bierbrouwen, aan een van de ondernemers in BlueCity die hier weer zeepjes van maakt. Zelf verwerken we al appels, aardappelschillen en lokaal geoogst graan in ons bier.
Daarnaast zijn we bezig met CO2-terugwinning. Brouwerijen pompen veel CO2 weg, maar kopen ook nog eens kilo’s aan CO2 in om weer toe te voegen aan het bier en hun tanks leeg te persen. Als je de CO2 die je wegpompt op de juiste manier verwerkt, kun je deze hergebruiken.”
