Stadsontwikkeling met de gebruiker centraal: duurzamer en leefbaarder bouwen

Anders ontwerpen, anders bouwen en anders wonen. Dat is nodig om Rotterdam in de toekomst een leefbare stad te houden. Maar hoe doe je dat dan? Die vragen en nog heel veel meer stonden centraal tijdens het Rotterdamse Stadmakerscongres 2024. De stad staat voor grote uitdagingen om voldoende woningen te bouwen ziet ook wethouder Zeegers. Om dat te doen is creativiteit van alle partijen nodig. Bij die ontwikkeling van de stad moeten we rekening houden met de mensen die de stad maken.

Directeur Stadsontwikkeling van de gemeente Hermen Borst vraagt de aanwezige ontwerpers en ontwikkelaars zich niet alleen af te vragen wat een project nodig heeft van de (vitale) systemen in de stad maar vooral ook wat projecten aan het systeem kunnen bijdragen.

Aan diverse tafels werden deelonderwerpen verder uitgediept. Onder leiding van Hanneke van der Heijen van Rotterdam Circulair ging te gesprek over HouTbaar bouwen: biobased als nieuwe basis voor de bouw. Een van de inzichten: In de sector worden veel aannames gedaan en de voordelen van biobases bouwen zijn onvoldoende bekend.

Valerie Heesakker van Cityförster en Lotte Hinkel van Rotterdam Circulair gingen met een diverse groep stedenbouwers in gesprek over #HOEDAN: samen naar carbon-based urbanism

Stadsontwikkeling met de gebruiker centraal: duurzamer en leefbaarder bouwen

Goed opdrachtgeverschap bij bouwprojecten is vooral kijken naar de functie van een locatie en de behoeften van de gebruikers. Dit betekent ook dat we ons in de allereerste fase van planontwikkeling al moeten bedenken wat een gebied nodig heeft en of het neerzetten van een gebouw wel het antwoord is op de voorliggende vraag. Een gemeente legt daarmee al in de eerste fase van planontwikkeling de nadruk op de integrale ontwikkeling van de stad als geheel. Deze visie wordt breed ondersteund aan de tafel #HOEDAN: samen naar carbon-based urbanism onder leiding van Valerie Heesakker van Cityförster en Lotte Hinkel van Rotterdam Circulair.

De ‘baathebber’ als opdrachtgever

Door de uiteindelijke functie centraal te stellen zijn de zogenoemde baathebbers de eigenlijke opdrachtgevers. Die baathebbers zijn de mensen en organisaties die gebruikmaken van een locatie. Natuurlijk de bewoners en ondernemers maar ook instanties als de gemeente. Ook het beheer is van belang omdat daar voor lange termijn kosten gemaakt worden. Dat gaat dan niet alleen om het gebouw maar juist ook om de stad daaromheen. Aan de tafel wordt daarom gepleit voor een betere samenwerking tussen ontwikkeling en beheer.

Nieuwe gebouwen en bestaande wijken

Door vanuit het perspectief van de bewoner te kijken kan de invulling van een bouwproject veranderen. Als voorbeeld wordt genoemd de invulling van de plint van een gebouw. Een projectontwikkelaar zal daar niet zo snel kiezen voor een sociale werkplaats terwijl dat vanuit het perspectief van sociale samenhang juist een revelante invulling kan zijn.

Bij nieuwbouwprojecten is bovendien belangrijk dat de bestaande wijk ervan profiteert. Vaak bevatten nieuwe gebouwen voorzieningen zoals afvalscheiding of gezamenlijke ruimten, maar deze zijn niet altijd toegankelijk voor de omliggende bewoners. 

De zachte stad en maatschappelijke initiatieven

Er werd ook gepleit voor een ‘zachte stad’, waar de focus ligt op de dagelijkse behoeften van bewoners, zoals het gezin dat van huis naar school en werk reist. Tussenruimtes zoals pleintjes en openbare ruimtes kunnen door de buurt zelf ontwikkeld worden, wat sociale initiatieven en verbondenheid versterkt. Maatschappelijke initiatieven hebben vaak weinig geld nodig, maar wel ruimte. Projectontwikkelaars kunnen hier een belangrijke rol in spelen door ruimte beschikbaar te stellen voor maatschappelijke functies tegen lage huur.

Circulaire materialen en hergebruik

Het gebruik van circulaire materialen en hergebruik was een ander onderwerp dat ter sprake kwam. Hoewel het werken met natuurlijke en herbruikbare materialen steeds meer wordt omarmd, blijkt het in de praktijk niet altijd makkelijk om dit op grote schaal door te voeren. Bij kleinere projecten is het makkelijker om met duurzame materialen te werken, maar bij grotere projecten worden kosten en praktische overwegingen vaak doorslaggevender. Er moet kritisch worden gekeken naar de levensduur van materialen en de risico’s van verloedering, zodat duurzaamheid niet ten koste gaat van de veiligheid of het gebruiksgemak.

Circulair bouwen is dan ook meer dan alleen hergebruik. Het gaat ook over minder materialen, beter, langer en opnieuw gebruiken. Van ontwerp tot gebruik slimmer en bewuster omgaan met grondstoffen.

Hoe ziet jouw ideale stad eruit? Laten we samen bouwen aan een stad die niet alleen Paris Proof, maar ook sociaal-proof is.