Succesfactor voor circulaire transitie: ruimte. Hoe creëren we die?

De transitie naar een circulaire economie is in volle gang. Op allerlei plekken wordt geëxperimenteerd met innovatieve technologie, nauwe ketensamenwerking en nieuwe verdienmodellen. Eén cruciale vraag blijft onderbelicht: waar gaat dit alles plaatsvinden? Een circulaire economie vergt plek voor onder meer reparatie, opslag en lokale verwerking. Hoeveel ruimte er precies nodig is en hoe we die creëren, was onderwerp van de eerste conferentie Rijk-Regio: Ruimte voor de Circulaire Economie.

Een volle bak in de Social Impact Factory op 1 oktober. Zo’n tachtig betrokkenen van gemeenten, provincies, ministeries, kennisinstellingen en ruimtelijk advies- en ontwerpbureaus kwamen af op de conferentie Ruimte voor de Circulaire Economie, georganiseerd vanuit de Krachtenbundeling Rijk-Regio. De opkomst onderstreept de bewering van keynotespreker Cees-Jan Pen, lector Duurzame stedelijke transformatie aan de Fontys Hogeschool: hoewel ruimte maken voor de circulaire economie nog onvoldoende aandacht krijgt, is het steeds minder een blinde vlek.

Er is momentum voor fundamentele ruimtelijke keuzes, zegt hij: “Veel zaken komen nu samen. Zoals het verschijnen van de Nota Ruimte, die gaat over welke keuzes we moeten maken voor de toekomstige inrichting van Nederland. Ook de huidige netcongestie dwingt ons te kiezen, net als de waterproblematiek: toenemende wateroverlast en droogte laten ons nadenken over hoe we ons land meer klimaatbestendig inrichten.” Het is dus zaak om ook de ruimtevraag voor circulaire activiteiten stevig te positioneren, zowel landelijk als regionaal.

Spreker Cees-Jan Pen aan het woord tijdens een conferentie.

1 van 2 - Cees-Jan Pen, lector Duurzame stedelijke transformatie, aan het woord. (Beeld: Gerrit de Heus)

Evert-Jan de Kort spreekt een zaal met mensen toe.

2 van 2 - Evert-Jan de Kort, partner bij Stec Groep, spreekt de zaal toe. (Beeld: Gerrit de Heus)

Bedrijventerreinen zijn brandpunt van de circulaire economie

De ruimtevraag die samenhangt met circulair ondernemen komt het scherpst tot uiting op bedrijventerreinen. Hier moet plek worden gecreëerd voor extra functies zoals opslag, retourlogistiek, demontage, bewerking van materialen, decentrale verwerking en (tijdelijke) schuifruimte om de overgang van lineaire naar circulaire bedrijfsmodellen mogelijk te maken. Veel bestaande terreinen hebben daar geen ruimte voor, of zijn daar niet op ingericht. Ruimtelijk advies- en onderzoeksbureau Stec Groep deed onderzoek naar hoeveel extra ruimte er precies nodig is.

Evert-Jan de Kort, partner bij Stec Groep, benadrukt dat circulair werken invloed heeft op de hele economie. “Het is geen aparte sector, maar een transitie van ons hele economisch systeem, met bedrijventerreinen als brandpunt.” De focus van het onderzoek lag op drie ketens met grote impact op de circulaire transitie: bouw, kunststoffen en maakindustrie. Stec Groep berekende dat deze sectoren in 2050 zes tot vijftien procent meer ruimte nodig hebben (zie kader).

Van keten tot kavel: zo beïnvloedt circulaire economie de ruimtevraag op onze bedrijventerreinen

Stec Groep richtte haar onderzoek naar de ruimtevraag voor de circulaire economie (in opdracht van de ministeries van EZ en IenW) specifiek op bedrijventerreinen. Voor drie ketens – bouw, kunststoffen en maakindustrie – is onderzocht welke bedrijven al gedeeltelijk of geheel circulair werken. Stec maakte vervolgens een prognose voor wat dat betekent voor de toekomstige ruimtevraag.

Gekeken naar hoeveel ruimte de drie ketens in 2050 nodig zullen hebben ten opzichte van nu komt het onderzoek uit op de volgende percentages:

Bouw: +5-9%
Kunststof: +6-20%
Maakindustrie: +7-17%

Wanneer je dat verbreedt naar de hele economie is de ruimtevraag zo’n 6 – 15%. Stec benadrukt dat de ruimtevraag voor de circulaire economie naast kwantitatief, ook kwalitatief verandert. Voor sommige circulaire activiteiten, zoals betonrecycling, is een hogere milieucategorie nodig; voor andere activiteiten bijvoorbeeld een innovatieve campus of een locatie aan een vaarweg.

Concurrentie met woningbouwopgave

Bedrijventerreinen zijn dus dé sleutel tot een succesvolle circulaire transitie, mits er extra ruimte gecreëerd wordt. En daar wringt het. Want de concurrentie om de ruimte is groot. Michiel de Graef, sectormanager Regionale Economie en Erfgoed bij de provincie Noord-Holland stelt: “Als we aan alle ruimtevraag willen voldoen – wonen, groen, infra, circulaire economie – dan hebben we anderhalve provincie nodig.” Vooral de woningbouwopgave drukt nu al behoorlijk op bestaande bedrijventerreinen. En eventuele nieuwe locaties krijgen te maken het NIMBY-effect (Not In My Back Yard): mensen hebben bepaalde milieubelastende bedrijven liever niet te dicht bij hun huis.

Drie heren staan voor een presentatiescherm op een congres en worden door de vrouwelijke dagvoorzitter bevraagd.

1 van 2 - Dagvoorzitter Anouschka Laheij bevraagt Jurgen Geelhoed van Economische zaken, Michiel de Graef van de Provincie Noord-Holland en Willem Evers van Ministerie van IenW. (Beeld: Gerrit de Heus)

Groepje mensen met elkaar in gesprek tijdens een congres.

2 van 2 - Deelnemers met elkaar in gesprek. (Beeld: Gerrit de Heus)

Benut de milieuruimte beter

Desondanks zien Cees-Jan Pen en Evert-Jan de Kort ook oplossingen, zoals ‘het juiste bedrijf op de juiste plek’. Bepaalde bedrijven die nu op bedrijventerreinen zitten, zoals sportscholen, particuliere opslag of kinderopvang, zouden wat Pen betreft prima in een woon- of woon-werkgebied kunnen staan. Dat soort bedrijven veroorzaakt niet de risico’s of geluids- of geuroverlast waar een hoge milieucategorie voor nodig is. De Kort noemt als voorbeeld bedrijventerrein Lage Weide bij Utrecht: veertig procent van de bedrijven hoeft daar volgens hem niet te zitten, omdat ze de milieuruimte niet benutten. Goed kijken naar welk type circulaire activiteit waar het beste tot zijn recht komt, is dus een deel van de oplossing. Bouwhubs en recyclinginstallaties vragen vaak meer ruimte en zwaardere milieucategorieën, terwijl circulaire startups juist gebaat zijn bij innovatieve of kleinschalige omgevingen, eventueel gemengd met andere functies.

Zonder ruimte geen transitie

Michiel de Graef benadrukt dat de circulaire economie een kwetsbare positie heeft, omdat deze relatief ongrijpbaar is. “We weten nog niet precíes hoe het eruit gaat zien, en wat we daarvoor nodig hebben. Dat is heel anders dan bij woningbouw.” Gelukkig zijn er al veel goede circulaire voorbeelden, zegt Jurgen Geelhoed, beleidsadviseur bij het ministerie van Economische Zaken. “Als we die bij elkaar leggen en elkaar als circulaire koplopers binnen bedrijven en overheden opzoeken, kunnen we echt versnellen.” Tot slot doet De Kort een oproep aan de overheid: “Geef bedrijventerreinen prioriteit in het ruimtelijk beleid. Zonder voldoende en toekomstbestendige terreinen is een maatschappelijke ambitie als de circulaire economie onhaalbaar.”

Doel van de Krachtenbundeling Rijk-Regio voor de Circulaire Economie is samenwerking tussen verschillende overheidslagen, om de circulaire transitie te versnellen. Oftewel, kennis en praktijkcases uitwisselen en de verbinding leggen tussen circulair, ruimte, economie en andere opgaven. Tijdens de conferentie Ruimte voor de Circulaire Economie kwam daarom onder meer de integrale gebiedsontwikkeling van Merwe-Vierhavens (M4H) in Rotterdam uitvoerig aan bod. In een volgend artikel gaan we nader op die casus in.
Lees hier het onderzoek van Stec Groep: Ruimte voor circulaire economie op bedrijventerreinen

Delen via

Gerelateerd nieuws

twee vrouwen zitten achter een machine die een lange witte streng wol vilt in de vorm van een stoel

14 Oktober 2025

Wereldprimeur: robot die 3D-print met Rotterdamse wol

Interviews

Wethouder Zeegers zet haar handtekening onder het partnerschap met stichting Samen Tegen Voedselverspilling. Een groep mensen, waaronder gedeputeerde Van Leeuwen van de Provincie Zuid-Holland kijken toe.

2 Oktober 2025

Provincie en gemeente bundelen krachten in strijd tegen voedselverspilling

Actueel Centrum

Meld je aan voor de Rotterdam Circulair Nieuwsbrief

Schrijf je in voor de nieuwsbrief